Ik heb met deze concepten altijd een zekere strijd gevoerd. Non-dualiteit wordt in verschillende spirituele tradities als de enige werkelijkheid gezien. De duale wereld waar wij dagelijks in leven zou niet echt zijn; door daaraan vast te houden blijf je gevangen in het wiel van samsara, dat lijden betekent.

Lijden

En dat brengt die gewone realiteit: lijden. Mijn hart, mijn hele lijf, huilde dagen om het geweld en die totaal zinloze vernietiging. Het leven van zoveel mensen wordt hier vernietigd door een man die volledig geobsedeerd is door macht en grootheidswaan – iets dat alleen maar kan voortkomen uit zijn ervaringen van vernedering en gekwetstheid, van gevoelens die zijn onderdrukt.

Is dit een werkelijkheid die niet echt is? Dan bestaat mijn lijf niet, mijn hart niet, mijn medegevoel niet, mijn huilen niet. Ja het is samsara, maar het is juist het lijden dat ons verbindt en ons hart opent, alsmaar verder. En is dat niet wat wij nodig hebben, een hart dat wagenwijd opengaat?

Een wagenwijd open hart

In mijn boek In mijn boek Langs de weg van het hart beschrijf ik hoe dat open hart niet ontstaat door een plotseling ontwaken, maar door het schuren aan het leven zelf. Datschuren doet aanvankelijk ons hart sluiten: we verdringen wat te pijnlijk is, en zo verbergen we de diepste wond, het meest intense lijden. Die diepste pijn ontstaat doordat we onze verbinding met Zijn, met Essentie, verloren en dat gebeurde al in onze kindertijd. Ervaringen gaan bepalen wie we zijn, en wat te pijnlijk is verdringen we.

“De diepste pijn ontstaat doordat we onze verbinding met Zijn, met Essentie, verloren. Dat gebeurde al in onze kindertijd.”

Verdrongen ervaringen

“We verdringen ervaringen van afwijzing en buitensluiting, gemis van erkenning en gevoelens van verlatenheid – en, subtieler, het gevoel niet gezien te worden in wie we zijn. Deze ervaringen verwonden ons. We worden er boos en verdrietig van, bang en onzeker. Wanneer we jong zijn, kunnen we met deze intense gevoelens niet leven. We onderdrukken ze, verstoppen ze in een hoekje in onze ziel en proberen er niet meer aan te denken. Het worden ‘knopen’ in de ziel.

Verdringing is in feite een wijze beslissing; ze helpt ons immers om verder te komen in het leven. Het is een wijsheid die voortkomt uit de ziel zelf. Zo kan de pijn ‘vergeten’ worden, de angst wordt verdrongen en de schil, onze ego-persoonlijkheid, kan doorgaan met groeien en ons dienen.

De verdrongen ervaringen kunnen zich opnieuw aandienen wanneer we in een situatie terechtkomen die ons herinnert aan onze kindertijd. We zijn inmiddels ouder, hebben meer levenswijsheid opgedaan en kunnen die pijnlijke ervaringen nu wel onder ogen zien. Het leven zelf biedt ons zo de mogelijkheid om ze alsnog te verwerken en van deze ervaringen te groeien.”

Oplossen of doorleven

Deze oorlog doet ons op onze grondvesten schudden, ons hart wordt geraakt en de eerste neiging is om te helpen, iets te doen want het leed moet worden opgelost. Helpen geeft ons een goed gevoel, maar oplossen kunnen we dit geweld niet. Dat kan gevoelens oproepen van machteloosheid en hulpeloosheid, gevoelens die we ooit verdrongen en die nu wakker worden.

Komen we hier in contact met gebeurtenissen waar we als kind machteloos tegenover stonden, omdat we het leed van onze ouders en van onszelf niet konden oplossen?

Dat overkwam enkele van mijn cliënten en hier kunnen we wat doen: we kunnen die gevoelens van toen toelaten. Als volwassenen kunnen we ademen in die streek in onze borst waar we die machteloosheid ervaren, meevoelen met het kind in ons dat daar machteloos was en lijdt. Het is lijden dat al heel lang lag te wachten om gezien en erkend te worden. Er kunnen beelden komen van ons als klein jongetje of meisje, dat bang of verdrietig is. Er zijn gevoelens van vernedering, van gekwetstheid, angst. Maar we zijn die gevoelens niet, het zijn ervaringen van ooit, een hele tijd geleden.

Als we ons kunnen verbinden met de grond onder ons en voelen hoe de aarde ons draagt, als we contact met onze ruggengraat en de verbinding zoeken met het luchtruim boven ons, versterken we de volwassene in ons en kunnen we de gevoelens die hier vrijkomen, toelaten en doorleven zonder er geheel mee samen te vallen. Ons hart gaat weer verder open.

Compassie

Dat hart van ons is een wonderlijke plek: “Daar waar de wond zit, diep in het hart, zit ook dat wat de wond het beste kan helen: Compassie. Compassie is een zachte, liefdevolle kwaliteit van het hart. Als je de pijn toelaat, echt toelaat, dan komt – met de tranen – het mededogen voor onszelf, voor de pijn, het verdriet. De wond in het hart is een wond van liefde […] die alleen geheeld kan worden door liefde: ze wil ontmoet worden met zachtheid, met liefdevolle aanraking. Tranen bevrijden de pijn en Compassie brengt heling.”

“Daar waar de wond zit, diep in het hart, zit ook dat wat de wond het beste kan helen: Compassie. Compassie is een zachte, liefdevolle kwaliteit van het hart. Als je de pijn toelaat, echt toelaat, dan komt – met de tranen – het mededogen voor onszelf, voor de pijn, het verdriet.”

Leven in een duale wereld opent het hart. Compassie heelt onze persoonlijke wonden en het hart opent zich verder, compassie voert ons naar het lijden van anderen, ouders, buren vrienden en verder naar de Oekraïners, nog verder naar de Afghanen, de Syriërs, de klimaatvluchtelingen. Nog verder opent dat hart zich, zo grenzeloos open dat liefde zich over de wereld verspreidt en dualiteit en non-dualiteit samenvallen.

– Lenie van Schie

De tekst tussen aanhalingstekens is overgenomen uit mijn boek Langs de weg van het hart (p. 95 en p. 211).