Medicinale paddenstoelen

De herontdekking van een oorspronkelijke geneeswijze

Ze nemen alle denkbare vormen, maten, geuren en kleuren aan, behoren tot de grootste en oudste organismen ter wereld én bevatten wonderbaarlijke geneeskrachtige eigenschappen. Peter van Ineveld neemt ons mee in de wereld van de fungi.

Voor sommigen misschien bekend, voor anderen niet: gorgonzola, camembert, en antibiotica delen dezelfde schimmel. Alle drie de producten komen uit het geslacht van de Penceelschimmels: Penicillium.

Zo staat Penicillium notatum aan de basis van het bekende Penicilline en staan Penicillium roqueforti en Penicillium camemberti aan de basis van roquefort, camembert, brie en vele andere kaassoorten. Ik wil hier niet mee zeggen dat je bij een bacteriële infectie naar de kaasboer moet, maar ik wil wel aangeven dat schimmels een essentieel onderdeel zijn in ons dagelijks leven.

De wereld van de fungi

Hoe meer wij van schimmels te weten komen, hoe meer wij onze ideeën over de wereld van de schimmels moeten bijstellen. Dat is niet zo verwonderlijk, want naar schatting is nog maar zo’n 6% van alle schimmelsoorten beschreven.

Een mooier woord voor schimmels is ‘fungi’. De wereld van de fungi is de wereld van schimmels en zwammen. Fascinerend: fungi zijn fauna noch flora, maar communiceren wél met de flora en fauna om zich heen. Ze hebben een intelligente overlevingsstrategie, behoren tot de grootste en oudste organismen ter wereld en nemen alle denkbare vormen, maten, geuren en kleuren aan.

‘Fungi zijn fauna noch flora, maar communiceren wél met de flora en fauna om zich heen.’

Meercellige schimmels hebben vaak vruchtlichamen: paddenstoelen. Een aantal hiervan zijn giftig, een aantal eetbaar, weer andere zijn psychedelisch en dan heb je nog de geneeskrachtige. Vooral die laatste groep geniet momenteel grote interesse!

Een van de alleroudste geneeswijzen

Een aantal paddenstoelen in het bijzonder maken medisch gezien een groot verschil. Dat zijn elfenbankje, shiitake, inktzwam, pruikzwam en reishi. Ze waren bijna vergeten. Maar dankzij nieuwe methoden en wetenschappelijke onderzoeken herleeft een traditie die duizenden jaren teruggaat.

De toepassing van medicinale paddenstoelen is een van de alleroudste geneeswijzen. Pakweg 7000 jaar geleden werden medicinale paddenstoelen al gebruikt in China. Maar ook bij de Aboriginals in Australië, de Egyptische dynastieën en in de oude Romeinse culturen waren medicinale paddenstoelen een begrip.

Er is veel kennis over medicinale paddenstoelen bewaard gebleven. Zo is vanuit de TCM (Traditional Chinese Medicine) veel beschreven in de Shennong Bencao Jing en schrijft Plinius de Oudere (24-79 na Christus) uitgebreid over medicinale paddenstoelen in zijn Naturalis Historia.

Ook in de middeleeuwen kenden mensen de waarde van medicinale paddenstoelen. Hildegard von Bingen (Benedictinessen 1098 – 1179) heeft een belangrijke natuurwetenschappelijke verhandeling geschreven onder de naam Phychica. Een gedeelte daarvan, Liber compositae medicinae, of Causae et curae, gaat over medicinale paddenstoelen.

Meer hedendaagse kennis komt van Louis Pasteur, Joseph Lister en Alexander Fleming: drie wetenschappers die betekenis gaven aan medicinale schimmels.

Gezondheidsbommetjes

Dat Penicillium aan de basis ligt van antibiotica is algemeen bekend. Maar dat de oesterzwam een van de voorlopers is van de statines, is een stuk minder bekend. Fungi vormen een grote vijver voor de ontwikkeling van hedendaagse reguliere medicijnen met een breed spectrum van gebruik.

Medicinale paddenstoelen zijn rijk aan gezonde essentiële suikers die als ketens voorkomen in polysachariden, antioxidanten, vitaminen, mineralen, sporenelementen en essentiële aminozuren. Eigenlijk bevatten ze alles waardoor een mens gezond is, wordt en blijft! Enkele kernwoorden bij de werking van medicinale paddenstoelen zijn: immunomodulerend, antitumoraal, antibacterieel, antiviraal en ontstekingsremmend.

‘Medicinale paddenstoelen bevatten eigenlijk alles waardoor een mens gezond is, wordt en blijft.’

Kwamen vroeger medicinale paddenstoelen uit het bos, vandaag de dag vindt de productie industrieel plaats onder toezicht van gecontroleerde productiemethoden. Die houden niet alleen de kwaliteit op een hoog niveau, zij kunnen ook zorgen voor voldoende aanvoer om de enorme vraag te kunnen beantwoorden. Medicinale paddenstoelen zijn verkrijgbaar in tabletvorm, poeder, tincturen en extracten.

Tijd om een aantal medicinale paddenstoelen uit te lichten!

Elfenbankje (Coriolus versicolor)

In onze Lage Landen zijn de medicinale eigenschappen van het elfenbankje niet zo bekend, maar ik kan u verzekeren dat het elfenbankje, dat ruimschoots in onze bossen aanwezig is, wereldwijd een van de meest onderzochte medicinale paddenstoelen is. Dat heeft te maken met zijn antitumorale eigenschappen. Het elfenbankje bevat een aantal ingrediënten (polysacharide PSP-PSK) die in beeld komen bij de behandeling van onder andere long-, darm-, maag- en slokdamkanker en hormoonafhankelijke tumoren zoals borst- en prostaatkanker. Onder de naam Krestin liggen deze polysachariden als aanvullend geneesmiddel op de markt.

Daarnaast staat het elfenbankje bekend om zijn antibacteriële en antivirale eigenschappen. Zo wordt het elfenbankje toegepast bij onder andere herpes, gordelroos, influenza, reuma, auto-immuunziekten en het Epstein Barr virus dat verantwoordelijk is voor de ziekte van Pfeiffer.

Pruikzwam, Lions Mane (Hericium erinaceus)

Hier in Nederland kom je hem soms tegen op een oude beuk maar hij is, en blijft, zeldzaam. Niet voor niets staat hij op de rode lijst. Deze bijzondere zwam werd in 2016 door Vroege Vogels uitgeroepen tot ‘zwam van het jaar’.  Medicinaal gezien richt deze zwam zich vooral op de hersenen en zenuwstelsel. Verder komt hij in beeld bij het maag- en darmstelsel, huidaandoeningen en endocriene klieren.

Al een aantal jaar wordt met succes onderzoek gedaan naar deze zwam als ondersteunende medicatie bij onder andere de ziekte van alzheimer, dementie, ME, MS en de ziekte van Parkinson.

De pruikzwam is cognitief-ondersteunend en heeft een herstellend effect bij perifere neuropathie.

Amandelpaddenstoel (Agaricus blazei murill)

De amandelpaddenstoel is de grote broer van onze champignon (Agaricus bisporus). Hij komt oorspronkelijk uit een klein Braziliaans dorp, Piedade, en had daar de bijnaam Cogumelo de Deus: ‘Paddenstoel van God’.  Pas in de jaren ’60 van de vorige eeuw kwam deze medicinale paddenstoel in beeld, al stond het geslacht Agaricus al wel bekend om zijn geneeskrachtige eigenschappen. De eerste beschrijving van dit geslacht zien we in de Byzantijnse medische verhandelingen (400 tot 1200 na Christus).

De amandelpaddenstoel is breed inzetbaar en wordt vaak in combinatie gebruikt met andere medicinale paddenstoelen. Er zijn heilzame effecten bekend bij auto-immuunaandoeningen, huidaandoeningen, diabetes type 2 en fybromyalgie. Bij behandeling van kanker is de amandelpaddenstoel toe te passen bij leukemie, long-, darm-, baarmoeder-, huid-, pancreas-, prostaat- en leverkanker.  Amandelpaddenstoel remt de bijwerkingen die het gevolg zijn van radio- en chemotherapie: dit is de reden waarom in Japan en Zuid-Korea deze paddenstoel wordt gecombineerd met deze therapievormen.

Meer ontdekken over paddenstoelen en hun medicinale werking? In het boek Medicinale paddenstoelen lees je alles over het gebruik van diverse medicinale paddenstoelen (‘mycotherapie’).

Peter van Ineveld (Roosendaal, 1959) is sinds 2001 werkzaam als natuurgeneeskundig therapeut. Vanuit zijn agrarische en antroposofische achtergrond is hij altijd al geïnteresseerd geweest in alles wat de natuur ons kan bieden op het gebied van natuurlijke geneeswijzen en zelfgenezend vermogen. Mede door studies in Duitsland en Zwitserland en onderzoek is hij een autoriteit in de therapeutische toepassing van medicinale paddenstoelen.

Geïnteresseerd?

Bekijk ook deze boeken