Cursiefjes door Justus Kramer Schippers
In de reeks Cursiefjes neemt schrijver en vertaler Justus Kramer Schippers ons tweewekelijks mee op een verdiepingstocht van zijn boek Wie denk je dat je bent?. Elk Cursiefje – een kort stukje tekst – gaat in op een bepaald aspect uit het boek en verrijkt daarmee de leeservaring. Door gedachtegoed te extraheren, kan het inzicht soms helderder en rechtstreekser binnenkomen. De Cursiefjes staan niet los van elkaar, maar spelen op elkaar in en vormen uiteindelijk een consistent geheel.
Deze week: Plezier en pijn als drijvende krachten
De drijvende kracht achter de ikjes is natuurlijk pijn en plezier. We willen plezier hebben zonder pijn. Dat zet de wereld in werking. Daar kan niemand zich aan onttrekken.
Tragisch is, dat we als ikjes denken dat we pijn kunnen overwinnen en dat uiteindelijk plezier overblijft. ‘Keeps us going’. Maar op enig moment komen we achter de waarheid die Confucius ons al heeft voorgehouden: alle plezier neutraliseert alle pijn en andersom. Of zoals Sri Nisargadatta Maharaj het verwoordt: ‘Plezier is de kortstondige, oppervlakkige vreugde tegen een achtergrond van pijn.’
We streven naar geluk, maar komen wezenlijk geen stap vooruit. Er kan even sprake zijn van ontspanning, als de pijn wegvalt of verlangen en wensen zijn bevredigd. Maar lang duurt dat niet: ‘bezit van de zaak is eind van het vermaak’. Een volgend incident verstoort de rust en daar gaat het machientje weer. Deze wrede grap gaat net zolang door tot het ikje gaat beseffen dat er geen einde aan komt en dat hij of zij er zelf niet aan kan ontsnappen. Maar hoe kan een pseudo-entiteit tot dit besef komen? Dat kan die niet. Het probleem is dat wat ‘Ik Ben’, ‘bewustzijn’ of ‘besef te bestaan’ zich heeft vereenzelvigd met het object ‘lichaam/geest’.
‘Deze wrede grap gaat net zolang door tot het ikje gaat beseffen dat er geen einde aankomt en dat hij of zij er zelf niet aan kan ontsnappen.’
Waarom? Dat is niet te beantwoorden. Leg je er maar bij neer dat dit raadsel niet op te lossen is. Denk even terug: ‘Ik wat Ik Ben’ zou zich moeten splitsen in een ‘Ik’ en een ‘Ik’ dat zijn motieven kent. Ik is Ik en niet twee ikken. Niettemin is er besef van een wereld vol ikjes die als objecten aanschouwd kunnen worden.
Cursiefje gemist? Lees hier het vorige: De wereld van de ikjes is een ongevraagd strijdtoneel
Geïnteresseerd?