Veiligheid in nabijheid

Samen slapen voor het welzijn van je baby

Pasgeboren baby’s hebben het recht om bij hun ouders te slapen, vindt Marianne Vanderveen-Kolkena. ‘De behoefte aan bescherming, koestering en nabijheid is er een die vierentwintig uur per dag bestaat, niet een die rond elf uur ’s avonds stopt en dan rond zeven uur in de ochtend weer “aan” gaat.’ Een pleidooi voor cosleeping.

Het was 2006. Ik volgde als pas begonnen student lactatiekunde aan de Hogeschool van Utrecht het tweejaarlijkse congres van de Europese organisatie van lactatiekundigen IBCLC in Maastricht. Ik voelde me echt een groentje tussen alle aanwezigen, ondanks dat ik al ruim tien jaar borstvoedingsvrijwilliger was. Ik laafde me aan de boeiende presentaties, al was ik nog niet zo bekend met wie in ons vakgebied de ‘grote namen’ waren, de ‘hot shots’ die je beslist een keer moest horen.

In een koffiepauze stond ik naast één van de sprekers en we babbelden wat. Hij was een beetje verkouden en ik bood hem een papieren zakdoekje aan, dat hij uiterst vriendelijk aannam. Ik was geraakt door zijn bescheiden uitstraling en zijn zachte, maar gezaghebbende stem.

Ook ’s nachts liefdevolle aandacht

Ik heb geen idee meer wie er verder spraken dat congresweekend, maar pas veel later ontdekte ik dat ik met James McKenna had gesproken, de mondiale autoriteit op het gebied van het samen slapen van borstvoedende moeders en hun baby’s.

Naarmate ik dieper in het lactatiekundige veld doordrong, werd mij steeds duidelijker hoe belangrijk het onderwerp ‘slapen’ was in relatie tot zowel borstvoeding als ouderschap. Meer en meer kwam ik erachter hoeveel controverse er over het onderwerp bestond. Daarbij was de teneur vaak dat baby’s zo snel mogelijk moeten leren om ‘onafhankelijk’ te zijn en zichzelf te redden, terwijl veel baby’s laten zien dat ze dat simpelweg niet kunnen, dat ze erop rekenen dat er ook ’s nachts een liefdevolle volwassene voor ze beschikbaar is als ze verdrietig zijn of zich eenzaam voelen.

‘De teneur is vaak dat baby’s zo snel mogelijk moeten leren om “onafhankelijk” te zijn en zichzelf te redden, terwijl veel baby’s laten zien dat ze dat simpelweg niet kunnen.’

Onverantwoord, gevaarlijk?

Bij presentaties over het onderwerp begon ik te vragen wie van de aanwezige volwassenen een partner hadden. Vaak gingen de meeste handen de lucht in. Mijn vervolgvraag was wie er met die partner in één bed sliep. Vaak gingen er vrijwel net zoveel handen de lucht in. Als ik dan tot slot plagerig vroeg of dat niet wat overdreven was, of ze niet onafhankelijk genoeg waren en of ze niet gewoon zelfstandig konden slapen… dan werd er vaak heerlijk gegniffeld. Ja, natuurlijk wel, maaaaaar… het is fijn om te slapen naast degene van wie je houdt, het voelt veilig, het is lief, je kunt elkaar even aanraken of vastpakken als je midden in de nacht wakker wordt. Het voelt gewoon goed!

Al die argumenten zijn volstrekt legitiem. Maar is het dan niet vreemd dat we samen slapen voor volwassenen normaal vinden, terwijl die lang niet zo afhankelijk zijn als een pasgeboren baby, en dat we het die pasgeboren baby ontzeggen om tegen het moederlichaam aan te slapen en haar borst dichtbij te houden? Hoe komt het dat we voor de meest kwetsbaren in onze maatschappij die warme bescherming als gevaarlijk, als taboe, als onverantwoordelijk afschilderen?

Structurele ‘vecht-of-vlucht’-modus

Voor een baby is alleen-zijn veelal een bron van onveiligheidsbeleving. De behoefte aan bescherming, koestering en nabijheid is er een die vierentwintig uur per dag bestaat, niet een die rond elf uur ’s avonds stopt en dan rond zeven uur in de ochtend weer ‘aan’ gaat. Wanneer een kind zich verlaten voelt, zorgt dat voor stress in het kinderbrein. Evolutionair gezien loert er in het mensenbaby-instinct bij afzondering namelijk nog altijd een sabeltandtijger om de hoek.

Precies die stress in het kinderbrein is een onderwerp waarover inmiddels vele wetenschappelijke disciplines waardevolle inzichten hebben aangereikt. Die maken duidelijk dat kinderen schade oplopen als ze veelvuldig en langdurig verhoogde stresslevels hebben. Stress is dan niet meer gezond of draaglijk, maar wordt toxisch, giftig. Daardoor verandert zowel de vorm als de functie van de hersenen, onder andere doordat onder invloed van het stresshormoon cortisol zenuwcellen afsterven en het kind een structurele ‘vecht-of-vlucht’-modus kan ontwikkelen. Het wordt door toxische stress op alle fronten moeilijker voor een kind om weer tot rust te komen en om in uiteenlopende sociale situaties rustig te blijven. Zulke stresservaringen in de kindertijd worden wel Adverse Childhood Experiences (ACEs) genoemd of Early Life Stress (ELS). Ze belemmeren een gezonde ontwikkeling van de persoonlijkheid en de sociale competenties en vergroten de kans op ongezond gedrag en ziekte op langere termijn.

‘Evolutionair gezien loert er in het mensenbaby-instinct bij afzondering nog altijd een sabeltandtijger om de hoek.’

Paradigmaverschuiving

Toen ik eenmaal het eerste boek van James McKenna over samen slapen had gelezen en ook via andere literatuur meer en meer begreep hoe belangrijk de veiligheidsbeleving in de kindertijd is, was ik verkocht. Vanaf toen is mijn focus steeds verder verschoven naar alles wat we kunnen doen om de vroege levensfase optimaal te ondersteunen.

Daarvoor is het niet voldoende dat individuele gezinnen bepaalde keuzes maken. Daarvoor is een samenleving nodig die het belang van veilige eerste jaren in volle omvang ziet en begrijpt dat wederzijdse afhankelijkheid weleens een hoger doel kan blijken te zijn dan individualisme. Daarvoor zijn politieke agenda’s en beleidsmatige beslissingen nodig die aan die wetenschappelijke inzichten consequenties verbinden. Daarvoor zijn regelingen en richtlijnen nodig die ouders faciliteren in het maken van keuzes die zijn afgestemd op de behoeften van het kind.

‘Er is een samenleving nodig die het belang van veilige eerste jaren in volle omvang ziet en begrijpt dat wederzijdse afhankelijkheid weleens een hoger doel kan blijken dan individualisme.’

Het taboe doorbreken

Het is niet zomaar een leuk extraatje, veiligheidsbeleving in de kindertijd. Het is het fundament waarop het jonge mens het eigen leven opbouwt. Aspecten hiervan zien we ook in het, ook door Nederland geratificeerde, VN Verdrag voor de Rechten van het Kind: het recht op de hoogste standaard van gezondheid, het recht op het kenbaar maken van behoeften, het recht op bescherming tegen verwaarlozing. Kinderen zijn krachtig en kwetsbaar tegelijkertijd. Hun welzijn hangt af van hoe wij als volwassenen met ze omgaan.

Samen met collega’s uit andere disciplines laat McKenna zien hoe sensitief nachtelijk ouderschap aan het welzijn van het kind kan bijdragen en hoe we het taboe daarop kunnen doorbreken. Met de Nederlandse vertaling van zijn tweede boek, getiteld Veilig slapen met je baby, kunnen lezers zelf op ontdekkingstocht gaan. Ik wens hun allen mooie nieuwe inzichten en een goede nachtrust!

Marianne Vanderveen-Kolkena IBCLC, MSc, lactatiekundige, vertaler en medisch antropoloog. Eigenaar van Borstvoedingscentrum Panta Rhei en mede-grondlegger van ACE Aware NL.

Slapen met je baby is van alle tijden en culturen. In Veilig slapen met je baby ontdek je hoe je de gevaren van verschillende slaapomgevingen kunt identificeren en voorkomen. McKenna deelt het meest recente onderzoek over de gunstige eigenschappen van coslapen en introduceert het begrip breastsleeping – een manier van samen in één bed slapen die is gebaseerd op de evolutionaire band tussen borstvoeding en kinderslaap. Door het hele boek hanteert McKenna dezelfde aanpak: hij licht je voor, stelt je gerust en bevestigt wat voor je baby de meest natuurlijke manier is om te slapen – bij jou.

James McKenna is de toonaangevende expert op het gebied van moeder-kindslaap in de Verenigde Staten. Hij is de oprichter van het onderzoekslaboratorium voor moeder-kindslaapgedrag aan de Universiteit van Notre Dame. Hij verscheen in radio- en televisieprogramma’s van NPR, NBC, CNN, ABC en in The Today Show. Wereldwijd spreekt hij over de relatie tussen bedsharing, borstvoeding en wiegendood (SIDS).

Geïnteresseerd?

Bekijk ook deze boeken