Onlangs verscheen Filosofie en ervaring van verlichting van Franklin Merrell-Wolff (1887-1985): een verslag op de grens van filosofie en metafysica waarin Merrell-Wolff zijn ‘Fundamentele Realisaties’ beschrijft. Wie was deze Amerikaanse filosoof, wiskundige en mysticus, die ook wel door het leven ging onder de naam ‘Yogagnani’? Dr. Dave Vliegenthart, auteur van The Secular Religion of Franklin Merrell-Wolff, geeft een inkijkje.
Jnana Yoga komt uit het Sanskriet. In het Hindoeïsme staat dit voor “het pad van kennis”. Het soort kennis dat daarmee wordt bedoeld is echter geen kennis in de normale zin van het woord. Het verwijst namelijk naar een onmiddellijk weten van de eenheid van het Zelf (Atman) en het goddelijk principe (Brahman). “Inzicht” komt wellicht dichter in de buurt.
Door het leven als ‘Yogagnani’
Yoga jnani betekent zoiets als “iemand die kennis of inzicht heeft van eenheid met het goddelijke.” Degene die zich “Yogagnani” noemt, impliceert dus verlicht te zijn. In de jaren twintig van de vorige eeuw, was er zo iemand in Californië. Foto’s van die persoon tonen een lange man met een puntbaard, gehuld in een wit gewaad en getooid met een tulband. Hoewel de naam en de kleding sterk doen denken aan een Indiase swami of goeroe, waren deze foto’s eigenlijk van Amerikaanse wijsgeer Franklin Merrell-Wolff (1887-1985).
‘Hoewel de naam en de kleding sterk doen denken aan een Indiase swami of goeroe, waren deze foto’s eigenlijk van Amerikaanse wijsgeer Franklin Merrell-Wolff.’
Na zijn studietijd sloot Merrell-Wolff aan bij verschillende nieuwe religieuze bewegingen, zoals de post-Theosofische Tempel van de Mensen van Francia LaDue en William Dower, de Internationale Soefibeweging van Inayat Khan, de Verenigde Loge van Theosofisten van Robert Crosbie en de Benares-Liga van Amerika van Yogi Hari Rama. In iedere beweging had hij zich actief ingezet voor het verspreiden van het gedachtegoed van de leraar of goeroe. Echter, binnen de Benares-Liga had hij zijn eigen Orde van Avalokiteshvara opgericht en een bescheiden schare volgelingen om zich heen verzameld. Dit werd gezien als een bedreiging door andere leden in de Liga, dus werd Merrell-Wolff de groep uitgezet.
YOGA en Re-Embodiment
In 1928 richtte Merrell-Wolff, samen met zijn vrouw, de Bijeenkomst van de Mens op. Ook ging hij nu door het leven als “Yogagnani.” Onder deze naam hield hij toespraken en schreef hij pamfletten. Zijn twee bekendste pamfletten gaan beide over het Hindoeïsme en zijn beide gepubliceerd in 1930. De eerste heet YOGA: Its Problems, Its Philosophy, Its Technique of “YOGA: Haar Problemen, Haar Filosofie, Haar Techniek” en de tweede Re-Embodiment or Human Incarnations of “Wederbelichaming of Menselijke Incarnaties”.
YOGA biedt “een schets van de grondgedachte van Yoga als basisfilosofie en wetenschap voor de praktijk van het leven” (p. 7). Volgens Yogagnani berust de grondgedachte van Yoga op twee inzichten, namelijk dat voor mij de enige zinvolle werkelijkheid bestaat in bewustzijn en dat het Zelf dat “ik” ben dat bewustzijn is (p. 34-35). De natuurlijke staat van het Zelf is vrijheid. In de (hogere) filosofie van het Jnana Yoga is er dus geen weg naar bevrijding, schrijft hij, want het Zelf was nooit gebonden (p. 37). Echter, voor wie gelooft in de waan van gebondenheid, bestaan de (lagere) technieken van Yoga als oplossing (p. 40).
‘De natuurlijke staat van het Zelf is vrijheid. In de filosofie van het Jnana Yoga is er dus geen weg naar bevrijding, want het Zelf was nooit gebonden.’
Re-Embodiment staat in het teken van reïncarnatie. Let wel, benadrukt Yogagnani, “de essentie van Spirituele Realisatie is de bewustwording van het feit dat het Zelf of ‘ik’ in elk mens identiek is aan DAT” (p. 13), waarbij “dat” verwijst naar bewustzijn. Het lagere ik of ego is gebonden aan deze wereld, maar het hogere ik of Zelf niet. Daarom kan ik als ego reïncarneren, zonder dat ik als Zelf ooit ben geïncarneerd (p. 14). Het Zelf is namelijk de ruimte van bewustzijn waarin alles zich manifesteert, inclusief reïncarnatie. Los van die kanttekening, biedt dit pamflet een rationeel betoog voor het bestaan van karma en wedergeboorte. Als we uitgaan van uniformiteit in de natuur, luidt de strekking van dit betoog, dan mogen we aannemen dat het oorzaak-gevolg-principe in de waarneembare werkelijkheid ook geldt in de niet-waarneembare werkelijkheid (p. 30). Kortom, karma en reïncarnatie zijn onbewezen metafysische tegenhangers van een bewezen fysische wetmatigheid.
Eeuwenoud en zijn tijd vooruit
In beide pamfletten veronderstelt Yogagnani een eeuwenoude leer te verkondigen, die in westerse culturen over religie en wetenschap zou zijn verdeeld, maar in oosterse en occulte tradities verenigd is gebleven. Dit is een veelgehoorde bewering binnen moderne westerse spirituele kringen. Zeker sinds het einde van de negentiende eeuw, onder invloed van nieuwe religieuze bewegingen zoals de Theosofische Vereniging, werden steeds meer mensen geïntrigeerd door dergelijke leringen op de grens van religie en wetenschap, zogenaamd afkomstig uit andere tijden en culturen, die inzicht zouden geven in verborgen wijsheden en mystieke krachten. In dit opzicht, is Yogagnani een typisch product van zijn tijd.
‘Yogagnani veronderstelt een eeuwenoude leer te verkondigen, die in westerse culturen over religie en wetenschap zou zijn verdeeld, maar in oosterse en occulte tradities verenigd is gebleven.’
In andere opzichten, was hij zijn tijd vooruit. Zo bestond zijn “echte” naam Merrell-Wolff uit zijn eigen achternaam en die van zijn vrouw, wat ongebruikelijk was aan het begin van de twintigste eeuw. Daarnaast was hij één van de weinige Amerikaanse goeroes met een academische opleiding, die zijn mystieke inzichten wist te onderbouwen met gedegen filosofische argumenten. Tot slot, was hij mogelijk één van de eerste westerse “satsang leraren” die non-dualistische lezingen gaf en vraag-en-antwoord-gesprekken hield over verlichting. Deed Yogagnani zijn naam dus eer aan, was hij “iemand die kennis of inzicht heeft van eenheid met het goddelijke”, met andere woorden, was hij daadwerkelijk “verlicht”?!
Fundamentele Realisaties
Volgens eigen zeggen onderging hij twee “Fundamentele Realisaties” in 1936 (dus een aantal jaren nadat hij bovenstaande pamfletten had geschreven). Hij beschreef deze wendingen in bewustzijn uitvoerig in zijn dagboek. Hoewel hij pamfletten nog lange tijd zou signeren als “Yogagnani”, publiceerde hij dit dagboek onder de naam “Merrell-Wolff”. Het verscheen als Pathways through to Space in 1944 en nogmaals in 1973. In 1994 werd een herdruk uitgebracht onder de herziene titel Experience and Philosophy: A Personal Record of Transformation and a Discussion of Transcendental Consciousness. In 2020 vertaalde Samsara deze laatste editie naar het Nederlands, onder de titel Filosofie en Ervaring van Verlichting: Transcendente Ervaring op de Grens van Filosofie en Metafysica.
~
Dr. Dave Vliegenthart
Universiteit van Maastricht
Auteur van The Secular Religion of Franklin Merrell-Wolff (2018)
Filosofie en ervaring van verlichting bevat een ongewoon intieme inkijk in het transformatieproces van de filosoof en wiskundige Franklin Merrell-Wolff. Toen hij in een staat van verlichting kwam, begon hij verslag te doen van die persoonlijke ervaring. Hij beschreef de aard en het belang van de verkregen kennis en inzichten, en besteedde daarbij veel aandacht aan de mogelijke kritiek uit de filosofische en psychologische hoek. Zijn verslag toont de directe confrontatie met het epistemologische probleem van het beschrijven van de werkelijkheid en het nut van de kennis waar mystici over spreken.
Vertaald door Justus Kramer Schippers en met een voorwoord van Dr. Dave Vliegenthart, filosoof en religiewetenschapper aan de Universiteit Maastricht en auteur van The Secular Religion of Franklin Merrell-Wolff.
Geïnteresseerd?